مصارف،کاربردها ی دارویی و فرآوری سنتی عناب
مصارف،کاربردها ی دارویی و فرآوری سنتی عناب
حضرت علي (ع) :
1-العناب يذهب بالحمي(عاملی،1409ه.ق)
عناب تب را مي برد.
امام جعفر صادق (ع) :
2-فضل العناب علي الفواكه، کفضلنا علي الناس(عاملی،1409ه.ق)
برتري عناب بر ديگر ميوه ها مانند برتري اهل بيت بر ديگر مردمان است .
1- مصارف و کاربرد ها ی عناب :
عناب به عنوان يك گياه دارویي و با خواص غذایي بالا (جداول2- 1 و 2-2) به صورت تازه و خشك مصرف مي شود . اين ميوه سرشار از ويتامين C است .در حالت تازه 74/ 36 درصد و در حالت خشك 65 الي 77/71 درصد قند دارد و به همين دليل از آن در توليد كمپوت و شيريني استفاده مي شود . شيگجن دانشمند چيني در قرن شانزده ميلادي در كتاب داروهاي گياهي ذكر کرده كه عناب در 2 هزار سال قبل مصرف دارویي داشته و در كشورهاي شرق آسيا از ميوه ، بذر ، برگ ، پوست و ريشه آن براي معالجه بيماريها از جمله كاهش تب استفاده مي شده است . (Aslanov ،1967). در هندوستان از ميوه عناب به عنوان داروي لعاب دار و نرم كننده سينه و جلوگیری از خون قاعدگی استفاده مي شود و براي تصفيه خون و كمك به هاضمه تجويز مي شود ، جوشانده ريشه عناب را براي كاهش تب به كار مي برند و گرد ريشه خشك آن را روي زخمها و جراحتهاي كهنه مي ريزند ، التيام بخش است . پوست درخت عناب، دارویي براي قطع اسهال می باشد.
در هندوستان بر اساس يك تحقيق دقيق علمي صورت گرفته روي عناب موریتاني (رقمي حساس به سرما)معلوم شد كه اتانول موجود در عصاره برگ اين گونه ، داراي اثرات محافظتي روي جراحتهاي كبدي ناشي از مصرف تترا كلريدكربن مي باشد. (Mathu N& Vyas ،2000)
در كره از هسته آن به عنوان خواب آور و مخدر استفاده مي شود .
در چين از ميوه عناب و مغز هسته آن استفاده دارویي مي شود ، از عناب به عنوان پادزهر در مورد مسموميتهاي حاصله در اثر آكونيت و ژانسيانا (هر دو از گياهان خيلي سمي هستند) به كار مي رود(جانزاده،1377)( نگاره 2-1 ). عناب اثر و طعم داروهاي محرك را كاهش مي دهد. با اين توضيح هر وقت از نظر دارویي لازم باشد كه از گياه آكونيت(آقونیطون) و ژانسيانا خورده شود ، بهتر است كه توأم با عناب خورده شود، زيرا اثر سمي و تحریكي آنها را در حد مجاز مي كاهد و باعث مي شود كه آثار مفيد داروي فوق بدون خطر در بدن منعكس شود. (البته آقونیطون را هرگز بدون تجویز پزشک نباید استفاده کرد )
در كشور چين دارویي از عناب و چند گياه ديگر ساخته شده و به بازار عرضه شده و نقش مؤثري در رفع خستگي روح ، تسكين اعصاب، زودرنجي و تصفيه خون دارد.اين دارو با نام زیزیفوس فرمولا[1] یک داروي گياهي كلاسيك و قديمي است كه از گذشته دور مصرف مي شده است و معمولا با موارد زیر مخلوط می گردد(2) :
1- هسته میوه عناب اسپینوزا[2]
2- میوه شیساندره چینی[3]
3- گلایسیریز اورالنسیس[4]
4- لیگوستیک چانکسیونگ[5]
5- ریزوم آنه مارهنا[6]
همچنین داروی اولناکرات به شکل پودر،پایین آورنده فشار خون است که در ترکیب آن عناب، برگ پونه، برگ زیتون و میوه گل سرخ به کار رفته است. (Mahdizadeh ،1385) .عناب به عنوان داروي آرام كننده اعصاب و مقوي عمومي ، مقوي معده و آرام بخش ، ملين ، ضد سرفه و مدر به كار مي رود . بي خوابي را از بين برده و خواب آور است ، عرق شبانه را قطع مي كند و براي ضعف عمومي و ضعف شديد بسيار نافع است . از برگ ، ريشه و پوست درخت عناب براي قطع بعضي از انواع تب ، تسريع رشد موي سر و تهيه مايع شستشوي چشم استفاده مي شود.
عصاره زیزیفوس به عنوان یک داروی هومئوپتیک محلی در نواحی دیگر همچون آسیای میانه ، آفریقای جنوبی و آمریکای شمالی استفاده می گردد.تقریباً از همه بخشهای گیاه زیزیفوس برای اهداف دارویی استفاده می شود .ویژگی عمومی گیاهان زیزیفوس خواص ضد تورم و ضد باکتریایی آنهاست ،تنوع گسترده ویژگیهای دارویی گیاهان زیزیفوس بسیار جالب توجه بوده و عصاره حاصل از این گیاهان بر ضد بیماریهای پوستی ،پرادراری ،تب و بی خوابی استفاده می شود(1).
عصاره های حاصل از برگ ،ساقه و ریشه های گونه های عناب ،کنار و رملیک واجد فعالیت ضد میکروبی و ضد قارچی بسیار بالایی هستند .فعالیت ضدمیکروبی تعدادی از عصاره های جنس زیزیفوس از آنتی بیوتیکهای همچون پنیسیلین G و نیستاتین[7] بالاتر است( Liu و همکاران ،2004).
عصاره کنار دارای فعالیت ضد میکروبی و ضد قارچی است . در تحقیقی نشان داده شده است که این عصاره دارای یک نقش محافظتی قوی بر ضد افلاتوکسینها است (Abdel-Wahhab و همکاران،2007).