تولید عناب بر پایه دانش بومی
8- تولید عناب بر پایه دانش بومی :
8-1- در زبان محلی اصطلاحاتی برای مراحل رسیدن میوه به کار می رود که به شرح ذیل می باشد :
1 – عدسک : زمان سم پاشی اول عناب است که میوه به اندازه عدس می باشد.
2 – حلقه اندازی : میوه نارس که قسمت دم آن ( پایین آن ) حلقه قرمز بدهد .
3 – کلپیسه(کلپیسته) : عنابی که قرمز گردد ولی کاملاً رسیده نباشد .
4 – عناب (عنداب) خشک : عنابی را که روی درخت بماند و خشک گردد و بسیار خوش طعم و به رنگ عنابی می باشد.
5 – لیچ : کلپیسه ای راکه آب بدهد و لهیده باشد .
6 – کلشک : عناب آفت زده را کلشک گویند .
7 – مهرگون : عناب گل سوم یا گل آخر را که ریز و خوشمزه می باشد و معمولاً هسته کوچکی دارد .
8-2- روشهای تکثیر :
درخت عناب به سه صورت قابل تکثیر است :
8-2-1- استفاده از پاجوش و جابجایی آنها :
بهترین روش تکثیر عناب، جابجایی پاجوشهای دو ساله است . نهال مناسب برای کاشت باید جوان و دوساله باشد و ارتفاع آن از 5/1 متر بیشتر نباشد تا در هنگام جابجایی نهال کمترین آسیب را ببیند. پاجوش را در اصطلاح محلی شکیر و یا نوچه می نامند . همچنین تنه آن قرمز رنگ باشد و سیاه ، خاکستری و شیاردار که نشان از سن بالا یا آب نخوردن یا ضعیف بودن نهال است ، نباشد. معمولاً به نهالهای ضعیف و آب نخورده چوب سیاه و یا چوب خشک گفته می شود که گاهی توسط خود باغدار حذف می گردد.
8-2-2-کاشت مغز هسته عناب :
این روش تا حدی مشکل و نیازمند دقت عمل و صبر و شکیبایی فراوان است .در آغاز باید هسته های عناب را از قسمت خوراکی آن جدا کرد و سپس با چکش هسته ها را شکسته ، به گونه ای که مغز عناب آسیبی نبیند. در پاییز مغزهای آماده شده را به زمین مناسب انتقال داده و قشری از کود حیوانی را روی آن ریخته و آبیاری می کنیم . بعد از دو سال مغزها سبز خواهند شد .
8-2-3- قلمه زدن :
قلمه از درختانی انتخاب می شود که باردهی آن خوب و میوه اش مرغوب و اصولاً درخت باید سالم ، قوی و جوان باشد. از شاخه های جوان قلمه هایی به طول 50 سانتیمتر تهیه و در زمین خزانه کاشت می گردند .قلمه ها نباید زخمی باشند ، زیرا باعث پوسیده شدن آنها در خاک می شود . قلمه ای که دارای 4 جوانه باشد، باید 3 جوانه آن در خاک و یک جوانه بیرون از خاک و به صورت اریب باشد .قلمه ها بعد از 3 ماه ریشه دار می شوند .
9-کاشت عناب :
زمینی که جهت کاشت عناب انتخاب می شود در اصطلاح محلی نباید سفت باشد بلکه باید پوک باشد تا نهال در آن به راحتی رشد کند و آب زیاد پای درخت نایستد تا ریشه درخت خفه نشود .برای آماده سازی زمین، در ابتدا زمین شخم سطحی زده می شود و سپس کود گاوی به میزان 10 تا 15 تن در هکتار پاشیده شده و مجدداً عملیات شخم و تسطیح صورت می گیرد. از کودهای گوسفندی و مرغی استفاده نمی شود چون تولید آفت می کنند . بعد از کوددهی زمین را آب می دهند و صبر می کنند تا زمین گاورو شود کود شیمیایی در سال اول به زمین داده نمی شود چون ریشه را می سوزاند و علت این امر این است که ریشه ها جوان هستند و هنوز بالغ نشده اند و توانایی جذب زیاد را ندارند . پخش کود شیمیایی در سالهای بعد و معمولاً در زمان باردهی صورت می گیرد.در ابتدا با استفاده از ریسمان ، خط کار و نهالها در مناطق باد خیز با فواصل 4× 2 متر و در مناطق با باد کمتر با فاصله 6×4 متر کاشته می شوند و سپس با فاروئر در کنار خط کاشت حرکت کرده و جوی درمی آید. گودالها هر چه عمیق تر باشد برای آینده بهتر است و چون نمی توان درمناطق روستایی از هر نوع ادواتی به دلیل مختلط کاری و عدم رعایت فواصل کاشت درختان، جهت انجام عملیات خاک ورزی استفاده کرد پس چاله ها را معمولاً تا 1×1×1 متر هم حفر می کنند. به هنگام چاله کنی می بایست خاک بالا که آفتاب خورده ، بیل خورده و کود خورده است را در یک طرف ریخت و خاک پایین را در سمت دیگر ریخت و هنگام کاشت نهال ، خاک مرغوب که همان خاک بالایی چاله است را در ته چاله ریخت تا نهال در آینده به راحتی رشد کند و مشکل خفگی آب یا سفتی خاک را نداشته باشد .برای کندن پاجوش، اطراف آن را به اندازه دو سر بیل خالی می کنند تا ریشه ها آسیب نبینند و سپس یک پابیل به زیر محل پاجوش به سمت ریشه مادری می زنند تا پاجوش بیفتد و خسارت به ریشه آن وارد نشود .