مزار سیدناالحسین ( دهک ) عربخانه

خاندان خزیمه علم یا خاندان علم (امورات سیاسی) :

نوشته­ها و آثار محققان در مورد خاندان علم بسیار مغشوش است. این خاندان را به قرن دوم هجری به زمان منصور عباسی نسبت می­دهند. بعضی نیز پیشینه آنها را به یکی از سرداران مامون به نام حازم بن خزیمه              می­رسانند. طبق نظریه ای که در بيشتر منابع تاريخي ذکر شده، ورود اين اعراب به ناحيه جنوب خراسان به سال 150 هجري قمري در زمان خلافت منصور عباسي باز مي گردد(طبری،300 ه.ق :225). از این طايفه پس از ورود به خراسان، تا دوره صفويه نام و نشاني در منابع و كتب تاريخي مشاهده نمي شود.(منصف،1354، با تلخیص : 23 – 25). تحقیقات نشان می­دهد اسماعیل خان خزیمه اولین فرد مهم تاریخی است که نام و نشان او را باید در تاریخ قدرت­یابی نادر شاه جستجو کرد. سرپرسی سایکس در سفرنامه خود در مورد خاندان خزیمه علم می­نویسد : ” ….. اواخر قرن هفدهم تمام ناحیه جنوب خراسان در تصرف این خانواده بوده و پس از انقراض صفویه به نیمه استقلالی دست یافته ­اند، محدوده تحت تسلط خاندان علم، قهستان و سیستان بود. معمولاً سران خاندان در قاینات مستقر بودند و حکمرانی برای سیستان بر می‌گزیدند .در برخی سالها که نابسامانی و هرج و مرج کشور را فرا می‌گرفت و قدرت مرکزی از اداره کشور عاجز بود، امرای این خاندان قلمرو حکومت خود را به سایر نقاط نیز گسترش می‌دادند. همچنین در دوره حکمرانی برخی از امیران خاندان علم به دلیل ابراز لیاقت و انجام خدماتی مهم در جهت حفظ حکومت مرکزی، از سوی پادشاهان وقت به عنوان قدردانی از وفاداری آنها اداره برخی نقاط از کشور به آنان واگذار می‌گردید …. ” (سایکس،1363 : 398). در واقع نام اصلی این طایفه عرب خزیمه و خاندان خزیمه علم شاخه ای از این طایفه می باشد که محل  سکونت این طایفه، در جنوب خراسان در حوالی شهر بیرجند و بالاخص منطقه مشهور به ناحیه هردنگ بوده است (غوث،1391 : 17).

موقوفات خاندان خزیمه علم  در مزار دهک :

در بررسی اسناد موقوفه منطقه قهستان ردپایی از موقوفات خاندان خزیمه علم قبل از امیر تومان در این مزار وجود ندارد. اولین سند در این خصوص سندی است مربوط به  سال 1297  قمری  که امیر علم خان سوم مِلک آبی را از شخصی خریده و  عایدات آنرا وقف بر این مزار می کند. نقل است که علت علاقه امیر علم خان سوم به این مزار بر اساس نذر وی در سرکوب شورشی در سیستان بوده است و به دلیل موفقیت در این امر، وی دست به انجام این مسئله مهم زده است.

دو سندی که ملاحظه می نمایید، مربوط به خرید و وقف یک سهم و یک طاقه از مزرعه حسین آباد می باشد که امیر علم خان پس از خریداری ملک مزبور از میر محمد باقر بیک آن را وقف مزار دهک نموده و به علامه ملا محمد حسن هردنگی دستور داده است که ضمن تدوین وقفنامه فوق تولیت آن با خود ملا محمد حسن باشد و ناظر را  نیز خودش معین نماید.

سند 1

متن سند :

عالیجناب فضائل و کمالات اکتساب علام فهام عزیز مهربان – مزرعه حسین آباد برابر مزار فیض الانوار قریه دهک در هذه السنه از عالیشان ارجمندی میر محمد باقر بیک ابتیاع شده و مجاری یک سهم و طاقه از جهت مصارف مزار فیض الانوار قریه دهک وقف شود و تولیت یک سهم و طاقه موقوفه به عهده خود شما باشد .

لهذا تملک ابتیاع مزرعه را فرستادم، ملاحظه خواهید نمود و بعد از ملاحظه وقفنامه یک سهم و طاقه را خود شما بنویسید و تولیت را در عهده خود قرار بدهید ناظر را هم هر کس که صلاح بدانید که شایستگی نظارت دارد قرار بدهید و با عده وقف نامه را تمام فرمایید و بعد از آنکه وقفنامه به قاعده تمام شد، آنرا برای اینجانب ارسال نمایید .

حاشیه : عالیجناب فضائل و معارف انتساب عزیز مکرم ، سند فرستاده شد به همان وضعی که در متن و حاشیه نوشته شده است، ان شاء الله تعالی معمول خواهند داشت و سند را هم خود جناب عزیز ممتحن مهربان ، مُهر کرده و خواهند فرستاد.

« 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 »